Zittingen en vonnissen in beginsel openbaar

Het principe van openbaarheid houdt in dat rechtszittingen toegankelijk zijn voor publiek (en dus ook de pers). Iedereen die dat wil kan een rechtszitting bijwonen. En ieder vonnis kan door een belangstellende worden opgevraagd. Bovendien worden tal van vonnissen door de rechtbanken zelf gepubliceerd op www.rechtspraak.nl (soms in geanonimiseerde vorm).

De openbaarheid zorgt ervoor dat rechtspraak transparant is en door een ieder kan worden gecontroleerd. Dit draagt bij aan het vertrouwen in de rechtspraak en de rechtsstaat.

De openbaarheid van een zitting of vonnis is soms echter (erg) onwenselijk. Voor bepaalde type zaken geldt het beginsel van openbaarheid daarom niet. Dat zijn zaken die bijvoorbeeld gaan over faillissementsaanvragen, belastingen, familiekwesties en/of medische gegevens.

Maar ook zittingen die in principe openbaar zijn, kunnen toch achter gesloten deuren plaatsvinden, als daarvoor bepaalde redenen zijn. Bijvoorbeeld als de veiligheid van de staat in het geding is, als een geding gaat over iemand zijn persoonlijke levenssfeer of als dit in het belang is van een minderjarige. De rechter kan dan besluiten de zitting achter gesloten deuren te houden en slechts een beknopte versie van het vonnis openbaar te maken.

Omdat het vooral voor ondernemingen soms van belang kan zijn dat bepaalde geschillen niet bekend worden voor de buitenwereld, wordt er soms voor gekozen om een geschil te laten beslechten door middel van arbitrage. Dat is een vorm van commerciële rechtspraak buiten de overheidsrechtspraak om. Ten aanzien van arbitrage geldt het beginsel van openbaarheid namelijk niet en voor hetgeen tijdens een arbitrageprocedure aan bod komt, geldt vaak geheimhouding. De afspraak om een geschil via arbitrage te laten behandelen, kan worden gemaakt nog voordat er van een geschil sprake is (in bijvoorbeeld algemene voorwaarden), maar ook als er eenmaal een geschil is ontstaan. Of dat verstandig is, verschilt per situatie, aangezien arbitrage diverse voor-, maar ook nadelen kent. Het is dan ook goed om daarover advies in te winnen, voordat een keuze voor arbitrage wordt gemaakt.